Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) bu yıl yayımladığı 10. Dünya Enerji Yatırımları Raporu, küresel enerji piyasalarındaki dönüşümün yeni öncüsünü net biçimde ortaya koydu: Yapay zekâ.
Enerji sektöründe maliyet baskıları ve politika belirsizlikleri yatırım kararlarını zorlaştırırken, yapay zekâya olan ilgi giderek artıyor. 2024 yılında yapay zekâya yönelik yapılan yatırımlar, enerji alanındaki risk sermayesi yatırımlarının neredeyse üç katına çıkarak 84 milyar dolara ulaştı. Bu durum, enerji sistemlerinin optimizasyonu ve inovasyona dayalı dönüşüm süreci için yeni fırsatların kapısını aralıyor.
AR-GE Harcamalarında Düşüş, Yapay Zekâda Patlama
Öte yandan, enerji teknolojilerine yönelik kurumsal AR-GE harcamaları 2024’te sadece yüzde 1 artarak son on yılın en düşük büyüme hızına geriledi. 2020 yılındaki pandemi dönemi dışında bu seviyeye daha önce hiç inilmemişti. Yüksek faiz oranları ve sermaye maliyetleri, özellikle uzun vadeli ve riskli AR-GE projelerine olan ilgiyi önemli ölçüde zayıflattı.
Enerjiyle ilgili girişim yatırımları 2024’te 8 milyar dolar azalarak düşüş trendine girerken, tek istisna yapay zekâ oldu. Yatırımcılar, klasik enerji projelerinin ötesine geçerek akıllı sistemler ve veri analitiği çözümlerine yönelmeye başladı.
Çin, AR-GE'de Avrupa'yı Geride Bıraktı
IEA raporuna göre Çin merkezli şirketler, 2025 itibarıyla küresel kurumsal enerji AR-GE harcamalarında yüzde 38 ile lider konuma yükseldi. 2015 yılında yüzde 16 olan bu pay, neredeyse iki buçuk katına çıkarak Avrupa'nın önüne geçti. Avrupa şirketleri aynı dönemde yüzde 27’lik payla ikinci sırada kaldı.
Çin’in kamu ve özel sektör arasında net sınırların bulunmaması, bu iki kesimin AR-GE alanında daha uyumlu hareket etmesine olanak tanıyor. Bu yapı, Çin’in özellikle temiz enerji üretim zincirlerinde küresel rekabet gücünü artırıyor.
AR-GE Liginde Yeni Oyuncular
2015 yılında enerji AR-GE’sine en çok yatırım yapan 20 şirket listesinde, genellikle ABD ve Avrupa merkezli otomotiv ile petrol-gaz devleri yer alırken, 2024 itibarıyla bu tablo büyük ölçüde değişti. Çinli batarya üreticisi CATL, elektrikli araç üreticileri BYD ve Tesla listeye girerken; Denso, Schneider Electric ve Robert Bosch gibi elektrifikasyon ekipman tedarikçileri de dikkat çekti.
Petrol ve gaz sektöründe ise yalnızca PetroChina, Sinopec ve Saudi Aramco listede kalmayı başardı. Bu değişim, enerji teknolojileri alanında dengelerin nasıl hızla değiştiğini gözler önüne seriyor.
Yavaşlayan AR-GE, Temiz Enerji Dönüşümünü Tehdit Ediyor
Rapor, batarya, nükleer enerji, kömür, yenilenebilir enerji ve termik santral ekipmanları gibi kilit alanlarda faaliyet gösteren şirketlerin AR-GE yatırımlarında gerileme yaşandığını vurguluyor. Bu durum, enerji dönüşümünün hız kazanması gereken bir dönemde özel sektörün inovasyona olan ilgisinde kırılma yaşandığını gösteriyor.
Enerji yatırımlarının yönü, artık sadece kaynaklara değil; aynı zamanda inovasyon ve dijital çözümler gibi geleceğe dönük alanlara kayıyor. Yapay zekâ ise bu dönüşümde kritik bir rol üstlenmeye aday.
